2023’te 10 milyar TL’lik ihracat desteği

“Pandemiden dolayı üretime ara verildi, talep ertelendi. Şimdi üretim ertelenen talebi karşılayamıyor. O dönemde inanılmaz likidite veridi piyasaya, o verilen likiditeden dolayı enflasyon tüm dünyada çığrından çıktı. Dolayısıyla bir kere resmin büyüğü bu. Bu enflasyonist ortamlarda ya küçülmeyi göze alacaksınız ya da hem bir taraftan büyümeyi tutacaksınız, bir taraftan enflasyonu denetim altında tutmaya çalışacaksınız. Küçülme bizim istediğimiz bir şey değildi aslına bakarsan. Şimdi bir tarafın büyümeyi sağlamak istiyoruz, bir taraftan da bu enflasyonu tutmak, artış hızını kesmek istiyoruz, denetim altına almak istiyoruz. Kolay bir iş değil, bunu yaparken doğal zorlanıyorsunuz. Bunu yapıyorken piyasa içinde kimi zaman izah olmayacak durumlarla karşı karşıya gelebiliyoruz. Bizim aslen müdahale edeceğimiz alan burası. Şimdi enflasyonist ortamlarda fiyatların seviyesi yalnız marketlerde değil, giyimde de artıyor, diğerlerinde de artıyor. Bunun bir kısmı ekonomik rasyonalite ile izah edilebiliyor.

Kartelleşmeye müdahale ediyoruz

İzah edilemeyen durumu, işte bir kartelleşme var ise, bir ortak hareket etme var ise o vakit bu bizi ilgilendiriyor, orada müdahale ediyoruz. Rekabet hukukuna aykırı davranmışsa Rekabet Kurulu devreye giriyor, orada lüzumlu adımları atıyor, taahhütlerini alıyor, o meydana getirilen işlemi tekrar yaptırmıyor. Tecim Bakanlığı’nın yapmış olduğu şey de genel bizim mevzuatımızda, Perakende Kanunu’muzda, cari hukukumuzda aykırılıklar var ise buna müdahale etmek, dolayısıyla yaptığımız şey bu. Bunu yapıyorken de bir dengede yapmanız lazım bu tarz şeyleri, bir taraftan bu sebeple erişilebilirliği, piyasada ürünün ulaşılabilirliğinin bozulmaması gerekiyor bu sebeple vatandaşın rahat bir halde istediği ürüne piyasada ulaşıyor olabilmesi lazım. Her şeye karşın Türkiye’de erişilebilirlikte, ne pandemi döneminde, ne sonrasında ne de şimdi hiçbir sorun yaşatılmadı vatandaşa.”

“Türkiye özgür piyasa iklimindedir fakat kimi zaman de akılla izah edemediğimiz durumların oluşmasını arzu etmiyoruz”

Bakan Muş, tedarik, üretim, lojistik mekanizmasının, dağıtım sisteminin çalıştığını ve burada bir problem yaşanmadığının altını çizerek, aykırılıklar, makul olmayan, piyasanın kendi dengesi içinde, kendi yapısı içinde izahı zor durumlar olursa iki tane enstrümanla bunlara müdahale ettiklerini dile getirdi.

Market yöneticileri ile olan görüşmeye atıfta bulunan Muş, şu detayları verdi:
“Görüşme yaptık market yöneticileri ile. Söylediğim şeklinde bu yalnız market meselesi değil, enflasyonist ortam olduğu vakit manavda da oluyor, tek bir şubesi olan bakkalda da olabiliyor. Fakat bunlar daha büyük oldukları için alım güçleri, piyasadaki oyuunculuk güçleri daha kuvvetli olduğundan bunlarla daha rahat takip edebiliyoruz. Dolayısıyla biz talep ve beklentilerimizi ilettik. Türkiye özgür piyasa iklimindedir, piyasa ekonomik kurallara nazaran işler fakat kimi zaman de akılla izah edemediğimiz durumların oluşmasını arzu etmiyoruz. Dolayısıyla konuştuğumuz, onlardan beklentimiz, talebimiz bu.”

“Üreticinin üretimden vazgeçmemesi, onun motivasyonunun bozulmaması lazım”

200 ve üstü şubesi olan marketlerle ilgili alınan karara ilişkin verilerin 15 Ocak’a kadar gelmiş olacağını bildiren Muş, bu sistemle beraber yapılacak analizlerle oynaklıkların daha rahat, daha derli toplu görüleceğini, adımların da buna nazaran atılacağını söylemiş oldu.

Muş, “Marketler niçin daha sert müdahale edilmiyor eleştirileri geliyor, ne dersiniz buna?” sorusunu şu şekilde yanıtladı:

“Biz olayın tüm boyutlarını düşünmek zorundayız. Şimdi biz tamam fazlaca sert girdik. Yarın diğer gün rafta bazı gıdalar yok. Ne diyecek o vakit? ‘Ya dost evvelinde vardı şimdi yok, niye bu kadar sert girdiniz?’ diyecekler. Mesuliyet noktasında olan insanoğlu tüm boyutlarını düşünmek zorunda. Ben o zincirin tamamını düşünmek zorundayım. Marketi de düşünmek zorundayım, oradaki fiyatlara bakmak zorundayım, bu sebeple yurttaş orayla muhatap oluyor, orada vatandaşın mağdur olmaması lazım. Bir taraftan da o zinciri geriye doğru götürdüğüm vakit üreticiye kadar gidiyoruz. Üreticinin de üretimden vazgeçmemesi lazım, onun motivasyonunun bozulmaması lazım. Eğer üretici, ziraatçi üretimden vazgeçerse bu sefer almak isteseniz de alamazsınız, bulmak isteseniz de bulamazsınız. Dolayısıyla ekonomik yaptırımların bir yıkıcı olanları vardır, bir de ıslah etmek için olanları vardır.
Şimdi yıkıcı uygularsanız yıkarsınız, yıktığınız vakit aradaki zinciri o tedariği iyi mi sağlayacaksınız? Onu asla kimse düşünmez fakat biz düşünmek zorundayız onu. Tüm o zinciri düşünmek zorundayız. O çiftçinin üretim motivasyonunun bozulmaması gerekiyor. Dolayısıyla bu zincirin tamamını düşünerek hareket etmek durumundayız, şundan konuşamayız, ayakları yere basmayan izahat yapamayız. Bir şey konuşuyorsak, bir şey söylüyorsak gereğini de kesinlikle yaparız. Söylediğim şeklinde suistimaller var ise tespit ettiğimiz yerde aslına bakarsan üstüne gidiyoruz.”

“Bakanlık olarak her gün ceza yazalım diye bir motivasyonumuz yok”

Kamu otoritesinin kuralları uygulamakla görevli bulunduğunun altını çizen Muş, “Biz kurallara uyulduktan sonrasında devamlı ceza yazalım diye bir gündemimiz olmaz. Kurallara uyulmasını sağlamamız lazım, aslolan görevimiz bu. Bu sebeple biz bakanlık olarak her gün ceza yazalım diye bir motivasyonumuz yok. Motivasyonumuz kurallara uyulmasını sağlamak, vatandaşın mağdur olmasını engellemek. Görevimiz bizim bu.” dedi.

“İhlaller var ise karşılığı da 900 milyon TL ceza oldu”

Bakan Muş, geçtiğimiz günlerde bilhassa tedarik kısmına ihlal yapanlarla ilgili ortalama 900 milyon TL civarında bir ceza kesildiğini hatırlatarak, ihlaller var ise karşılığının da bu bulunduğunu söylemiş oldu.

81 ilde denetim elemanlarını bulunduğunu, 200 bin üstünde ürün denetlediklerini aktaran Muş, bu çalışmaların devam edeceğini, nerede sorun var ise oraya müdahale edildiğini ve edilmeye devam edeceğini dile getirdi.

“Girdi maliyetlerini aşağı çekecek adımlar atıldı”

Muş, yalnız market denetlemekle kalmadıklarını, girdi maliyetlerini aşağı çekecek adımlar attıklarını da aktardı.

“AYM gündemini kendisi belirler, biz savunmamızı hazırladık, yolladık”

Bakan Muş, Anayasa Mahkemesi’nin (AYM) e-ticaret düzenlenmesi hakkında değişim öngören yasayı araştırma sürecine yönelik suali, “AYM gündemini kendisi belirler, biz savunmamızı hazırladık, yolladık. AYM’nin sonucu ne yönde olur bilemiyorum fakat kararın verilip, sürecin berraklaşmasını bekliyoruz.” şeklinde yanıtladı.

Amaç piyasayı düzenlemek

Yönetmeliğin Resmi Gazete’de yayınlandığını anımsatan Muş, 1 Ocak 2023 itibarıyla bazı maddelerin yürülüğe gireceğini, kademeli şekilde bunun yürürlüğe gireceğini, amaçlarının piyasayı düzenlemek bulunduğunu söylemiş oldu.

Muş, “Düzgüsel konvansiyonel alanda 5 yılda katedilecek mesafeyi e-ticaretle 1 yılda yapıyorsunuz, fazlaca süratli. Tüm dünya bunu öngörülebilir bir kanunla düzenlemek istiyor. Biz düzenlemeyi başardık, yönetmeliği çıktı. Oldukca adil, saydam, öngörülür, rekabeti merkezine alan, kamu yararını sakınan, vatandaşın hukukunu sakınan, oradaki hem üreticiyi hem tüketiciyi sakınan bir düzenleme. Arzu etmediğimiz mevzu bir tekelleşmenin oluşması.” dedi.

“Hali inceledik, tarladan başlayıp hale kadar olan zincirdeki kayıt dışılık devasa yükseklikte, bunların bir kere kayıt altına alınması lazım”

AA’nın haberine nazaran, Hal Yasası ve Perakende Yasası’na ilişkin değerlendirmeleri sorulan Muş, konuşmasını şu şekilde tamamladı:

“Biz hali fazlaca detaylı inceledik. Burası fazlaca büyük bir alan, hali ve perakendeyi aldığınız vakit fazlaca büyük alan. İhracat dediğinizde ilişki halinde olacağımız 100 bin ihracatçımız var fakat perakende dediğiniz vakit 84 milyon var. Alacağınız kararlar, vereceğiniz kararlar bu 84 milyonu etkiliyor. Hali inceledik, tarladan başlayıp hale kadar olan zincirdeki kayıt dışılık devasa yükseklikte.

Ziraatçi ürettiği ürün de kayıt altına girmekte imtina ediyor. Dolayısıyla bunların bir kere kayıt altına alınması lazım. Verinin sıhhat olması lazım ki yaptığınız değerlendirme de sıhhatli olsun. Dolayısıyla hal bunun son olarak boyutu, tüm o üretim, o kayıt, hale ulaşana kadar olan bölümde kayıtdışılığımız söz mevzusu. Hale ulaşınca da oradaki Hal Kayıt Sistemi’nin yetersiz bulunduğunu düşünüyoruz, bunu iyileştirmemiz lazım. Bir de hal haricinde satış meydana getiren bir kısım var, oranın denetimi daha azca, bunu hal içine çekmek gerekiyor. Burayı da zincir içine çekmemiz lazım. Hal Kanunu’ndan öte dışarda kalan zincirin kayıt içine tamamen alınması gerek. Kademeli şekilde burayı tamamen kayıt altına almış olacağız.”